Posted by “`html
2003’ün başlangıcından Eylül 2023’e kadar olan süreçte, uluslararası yatırımcıların Türkiye’ye yaptığı doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, dış krediler ve mevduatlar gibi kaynak girişleri kayda değer rakamlara ulaştı. Bahsedilen yaklaşık 20 yıllık geçiş döneminde, bu yatırım kanallarından toplamda 925,5 milyar dolar sermaye Türkiye’ye sokuldu. Aynı zamanda, bu kaynaklarla yatırımcılar yaklaşık 315,7 milyar dolar kâr ve faiz transferi gerçekleştirdi. Günümüzde yabancı yatırımlar Türkiye’de 672,9 milyar dolar değerinde varlık bulunduruyor. Bu dönemde, Türkiye’ye yabancı sermaye akışında dalgalanmalar yaşansa da, son on yılda uluslararası yatırımcıların kâr oranları belirgin şekilde artış gösterdi.
22 Yılda Gelişen Dış Sermaye
Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi verileri, 2003 Ocak ile 2023 Eylül arasındaki dönemde Türkiye’ye 925 milyar 486 milyon dolarlık yabancı sermaye aktarıldığını gösteriyor.
Bu tutarın büyük kısmı, 441 milyar 225 milyon dolar ile Merkez Bankası, Türk bankaları, hükümet ve özel sektör tarafından yabancı yatırımcılara sağlanan krediler ve bu kredilerin karşılığında yurt dışına getirilen sermayeden oluşmaktadır. Ayrıca, doğrudan yatırımlar dahil olmak üzere uluslararası sermayenin gayrimenkul alımları için Türkiye’ye yaptığı yatırım, 270 milyar 213 milyon dolara ulaşmıştır. Portföy yatırımları olarak Türkiye Borsası’na ve devlet ile özel sektör tarafından ihraç edilen tahvillere yapılan yatırımlar ise 214 milyar 48 milyon dolarlık bir hacme ulaşmıştır.
315,7 Milyar Dolar Kâr Transferi
2003 başı ile Eylül 2023 arasındaki dönemde, Türkiye’deki küresel yatırımlardan elde edilen kârların ve gelirlerin yurtdışına aktarılması 315 milyar 672 milyon doları bulmuştur.
Bu süreçte yabancıların Merkez Bankası’ndaki mevduatları, yapılan krediler ve ticari kredilere ödenen faizlerin toplamı 142 milyar 53 milyon dolara ulaşarak, transferlerin en büyük kısmını oluşturmuştur. 2003’te 4,5 milyar dolar olan yıllık faiz giderleri, 2023 yılında 10,6 milyar dolara çıkarak, bu dönemin en yüksek rakamına ulaşmıştır. 2023’ün Ocak-Eylül dönemindeki kâr transferleri ise 9 milyar 313 milyon dolara ulaşırken, yıl sonunda toplam rakamın 12 milyar doları aşması bekleniyor.
Sıcak Para Hacmi 100 Milyar Dolar
Uzmanların belirttiğine göre, “sıcak para” adıyla bilinen kısa vadeli spekülatif yabancı sermaye yatırımlarından yurtdışına aktarılan tutar ise 99 milyar 953 milyon dolara ulaşmıştır. Yabancı yatırımcılar, Türkiye’de kâr elde etmek amacıyla Borsa ve tahvil gibi menkul kıymetlere yatırım yaparak daha yüksek getiri sağladılar.
Yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımları üzerinden geçen yıllarda yaptıkları kâr transferleri de önemli bir artış gösterdi. 2003’te 2,6 milyar dolardan başlayan bu rakam, 2023 yılına geldiğinde 7 milyar doları geçmiş bulunuyor. Bu yılın ilk dokuz ayında, transferlerin tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması bekleniyor.
Doğrudan Yatırımlardan 62,8 Milyar Dolar Kâr Transferi
Yabancı yatırımcılar, Türkiye’deki fabrikalar ve tesislerden elde ettikleri doğrudan yatırımlardan 62 milyar 751 milyon dolarlık kâr transferi gerçekleştirmiştir.
Merkez Bankası’nın verileri, doğrudan yatırımlardan alınan kârların sürekli bir artış gösterdiğini ve 2003 yılında 643 milyon doların, 2023 yılında ise ilk dokuz ayda 4,5 milyar dolara ulaştığını ortaya koymaktadır.
10,9 Milyar Dolar Yurtdışı Ücret Ödemesi
Türkiye’de çalışan yabancı uyruklulara yapılan ücret ödemeleri, yurt dışına transfer edilen kâr niteliği taşıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, bu ödemelerin toplam tutarı 10 milyar 915 milyon dolara ulaşmıştır. 2005’te 108 milyon dolar olarak kayda giren bu tutar, gün geçtikçe artış göstermiştir.
Böylelikle, dış borç faiz ödemeleri, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve yabancı çalışanların ücretleri ile birlikte 2003’ten bu yana Türkiye’den yurt dışına gerçekleşen toplam kaynak transferi 315,7 milyar dolara ulaşmıştır.
Son On Yılda Artan Kâr Oranı
Küresel sermayenin Türkiye’deki kaynak akışı ve kâr transferleri arasında son on yılda önemli değişimler gözlemlenmektedir. 2003-2014 döneminde 570,3 milyar dolarlık yatırımla birlikte 141,9 milyar dolar kâr transferi gerçekleşmişken, son on yılda 355,2 milyar dolarlık yabancı yatırımlar ile birlikte bu transferler 173,8 milyar dolara ulaşmıştır. Yani, daha az sermaye ile daha yüksek kâr elde edilmiştir.
Mevcut Yabancı Varlık 673 Milyar Dolar
22 yıl boyunca Türkiye’ye gerçekleştirilen toplam yatırımların neredeyse üçte biri kadar kâr transferi gerçekleştiren yabancı yatırımcılar, Türkiye’de 672,9 milyar dolarlık varlığa sahiptir. 2002’de 149,8 milyar dolarlık bir düzeyde bulunan uluslararası yatırım pozisyonunun hacmi, son 22 yılda %349,2 oranında artmıştır.
Eylül itibarıyla Türkiye’deki yabancı varlığının 362,8 milyar doları, Türk kamu ve özel sektörüne sağlanan krediler ile Merkez Bankası’ndaki mevduatları oluşturmaktadır. Yabancı doğrudan yatırımları 190,9 milyar dolarken, sıcak para portföy yatırımları 119,1 milyar dolara ulaşmaktadır. Bu alandaki yatırımlar, Türkiye ekonomisine doğrudan katkı sağlamaktadır.
“`